Quy trình nuôi cá sấu

1. Tìm hiểu chung

Con cá sấu tên tiếng Anh là crocodile là loài bò sát lớn ưa thích môi trường nước, có mặt ở hầu hết các châu lục. Ở nước ta, cá sấu được nuôi nhiều ở vùng đồng bằng Sông Cửu Long do môi trường, khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp để xây dựng trang trại nuôi cá sấu, dễ nuôi và có giá thành đầu ra ổn định hơn các loài vật nuôi khác. Đồng thời, vùng đồng bằng sông nước này có nhiều kênh rạch, sông ngòi chằng chịt nên dễ có nguồn nước cung cấp thường xuyên cho các chuồng trại nuôi cá sấu.

Hiện có 3 loài được nuôi là cá sấu nước lợ (cá sấu hoa, sấu lửa - crodylus prosus), cá sấu nước ngọt (cá sấu Xiêm - crodylus siamensis) và cá sấu Cuba (crodylus thombifer). Trong đó cá sấu nước lợ có kích thước to nhất (6 – 8m), hung dữ khó thuần hóa, có thể tấn công cả con người; cá sấu Xiêm nhỏ hơn (3 – 4m), thích hợp để nuôi ở vùng nước ngọt, dễ thuần hóa và nuôi dưỡng; còn cá sấu Cuba là loại nhỏ nhất (2,5 – 3m), thích hợp để nuôi ở nhiều môi trường nước.

Cá sấu có tập tính sống ở dưới nước và cả trên cạn, hoạt động nhiều vào ban đêm để đi tìm mồi, vào ban ngày cá sấu thường nằm phơi nắng trên cạn hoặc đầm mình dưới nước. Cá sấu đẻ trứng, vòng đời dài và phát dục muộn, trong điều kiện chăn nuôi tốt, cá sấu 4 - 5 tuổi là có thể sinh sản, mỗi năm đẻ 1 lứa, mỗi lứa từ 20 – 30 trứng.

2. Chọn giống

Chọn con giống là một trong những bước quan trọng quyết định hiệu quả của mô hình nuôi cá sấu. Để chọn được cá sấu giống chất lượng nên đến những trang trại chăn nuôi cá sấu quy mô lớn, có chuyên gia tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc, được cấp phép nuôi cá sấu sinh sản. Vì nuôi cá sấu là mô hình chăn nuôi được kiểm soát chặt chẽ, người nuôi không nên ham rẻ mà mua cá sấu giống Campuchia hay Thái Lan nhập về không có giấy phép. Bên cạnh đó, việc mua cá sấu giống nhập lậu từ Campuchia hay Thái Lan có thể không thích hợp với môi trường sống ở nước ta khiến tỷ lệ cá giống không đảm bảo. Khi chọn cá sấu giống cần chọn những con cá con trên 1 tháng tuổi, thân dài trên 30cm để không tốn nhiều thời gian chăm sóc lúc còn nhỏ, nên chọn những con nhanh nhẹn, có khả năng tự vệ, thân dài, bụng thon.

3. Chuẩn bị chuồng trại, vệ sinh chuồng

Chuồng trại nuôi cá sấu cũng là một trong những yếu tố quan trọng, thường được xây dựng ở khu vực ngoài trời, có hệ thống rào chắc chắn, có bể chứa nước (bể đất hoặc bể xi măng), có khu vực cho cá sấu ăn và nhiều cây bóng mát. Địa điểm làm chuồng cần chọn nơi có nhiều ánh sáng mặt trời, kín gió, cây cối không nên che khuất ánh sáng mặt trời buổi sáng và buổi chiều chiếu vào chuồng. Có thể dùng gỗ, lưới kim loại, các tấm tôn để rào quây chuồng hoặc xây tường bao bằng gạch. Rào sâu ngập trong đất ít nhất 50cm để tránh cá sấu dũi đất thoát ra ngoài. Tường rào xây cao khoảng 1,4m có thể nuôi cá sấu cỡ dài 2m một cách an toàn.

Chuồng nuôi cá sấu cần được xây dựng với kích thước 30x30m, có hệ thống hai bể song song, thành bể có bờ thoải dốc, độ sâu trung bình ở giữa bể là 60cm, khi cần cọ rửa vệ sinh cần tháo cạn nước ở một bể, tất cả cá sấu sẽ sang bể bên cạnh, nhờ vậy việc dọn nước sẽ không làm ảnh hưởng gì đến cá sấu đang nuôi. Các chuồng nuôi cần có khu vực rộng láng xi măng để cá sấu nằm phơi nắng. Tổng quan một chuồng nuôi cá sấu cần có các khu vực bể nước cho cá sấu đầm mình, khu vực sân cho cá sấu lên bờ phơi nắng và khu vực cho cá ăn.

Khi xây dựng chuồng trại cá sấu nên có chuồng cách ly để nuôi riêng những con cá sấu yếu, dùng nguồn nước riêng, máng ăn luôn sạch và có chế độ chăm sóc đặc biệt. Ngoài ra cần lập ra khu riêng có nhiều ngăn chuồng nhỏ để nhốt cá sấu trước khi xuất chuồng hoặc sơ chế.

Cá sấu từ 1 đến 3 tuổi có thể nuôi với mật độ 0,6 - 1 con/m2 ở điều kiện bình thường hoặc nuôi với mật độ 3 con/m2 trong điều kiện cho ăn tốt, giữ sạch vệ sinh chuồng trại. Người bắt cá sấu nên nắm vững cách bắt cá sấu con để bảo đảm an toàn trong quá trình chăm sóc chúng.

Cá sấu hầu như không có khả năng tiêu hóa đạm có nguồn gốc thực vật, không chịu ăn loại thức ăn có phối trộn nhiều thành phần đã sấy khô hoặc ướp muối, thường ăn những loại thức ăn động vật như lòng lợn, lòng bò, lòng gà vịt, cá đồng, cá biển, chuột. Khi cho cá sấu ăn cần thái nhỏ thức ăn để cả đàn được ăn đồng đều, con nhỏ không bị con lớn hơn giành thức ăn. Lúc cho ăn cần đặt thức ăn lên các tấm ván hoặc các miếng tôn để dễ dàng quét dọn, di chuyển. Máng cho ăn nên dài và không quá 10cm láng xi măng nhẵn và dốc thoai thoải thông với mương tiêu. Khi quét dọn máng ăn có thể dùng vôi nước để xối rửa và dùng chổi cán dài, để quét dọn. Phía trên các máng ăn chừng 80cm nên căng lưới ngăn chim sà xuống tranh thức ăn với cá sấu.

Cá sấu là loài động vật có sức đề kháng cao, khả năng chống chịu bệnh tật rất lớn, ở giai đoạn non, cá sấu con rất yếu ớt nhưng khi đã trưởng thành thì tương đối khỏe mạnh, ít bệnh tật. Trong quá trình nuôi nhốt cần chú ý đến các vấn đề về nhiệt độ môi trường, vệ sinh thú y, khám răng cá sấu, thức ăn dinh dưỡng để cá sấu lớn nhanh và ít hao hụt do bệnh tật gây ra.

Thời tiết và nhiệt độ có ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của cá sấu. Nhiệt độ lý tưởng cho cá phát triển là từ 28 – 32°C. Nếu nhiệt độ giảm xuống thấp, cá sấu dễ nhiễm lạnh, cần có các biện pháp chống rét cho cá như che chắn chuồng trại tránh gió lùa, cung cấp thêm nhiệt bằng than, bóng đèn điện. Nguồn nước trong bể nuôi cũng phải được thay và tẩy dọn thường xuyên, chất thải do cá tạo ra cần được thu gom và xử lý đúng quy trình. Nhiệt độ môi trường là một yếu tố quan trọng, vì vậy cần giữ nhiệt độ chuồng trại không quá nóng hoặc quá lạnh nhằm đảm bảo sức khỏe của cá sấu.

Trong chuồng trại nuôi cá sấu, thức ăn của chúng là động vật nên số thức ăn thừa và lượng phân thải ra hàng ngày là một trong những nguyên nhân chính gây nên ô nhiễm môi trường, tạo cơ hội cho sinh vật gây bệnh ở cá phát triển. Vì vậy cần cho cá sấu ăn đủ lượng và chất, tránh cho cá ăn thức ăn ôi thiu, sau khi cho cá ăn khoảng 30 phút đến 1 giờ nên kiểm tra và dọn hết thức ăn thừa. Thường xuyên dọn hết các chất thải, không để môi trường nước trong chuồng trại bị bẩn, thực hiện thay nước đúng quy trình vệ sinh, tẩy dọn ao, chuồng nuôi theo định kỳ bằng thuốc tím nhằm hạn chế vi sinh vật gây bệnh phát triển.

Cá sấu là loài động vật hoang dã với bản tính hung hăng, dữ tợn, trong môi trường nuôi tập trung với số lượng lớn trong cùng một khu vực, chúng thường cắn nhau tranh thức ăn, chiếm lãnh thổ, tranh giành bạn tình dẫn đến cắn nhau gây thương tích, dễ bị nhiễm khuẩn gây bệnh. Vì vậy cần chú ý đến vấn đề nuôi cá cùng kích cỡ, đúng mật độ và cho ăn đầy đủ. Khi có cá sấu bị thương thì nhốt riêng, rửa sạch vết thương bằng thuốc tím, nước muối rồi bôi thuốc đỏ hoặc các loại thuốc chữa lành vết thương động vật.

Một mô hình nuôi cá sấu hiệu quả cần đầu tư khá nhiều chi phí về chuồng trại và con giống. Giá cá sấu giống dao động từ 250.000 - 300.000 đồng/con với trọng lượng 0.1 – 0.3kg/con, nếu một đàn cá sấu nuôi lấy da và thịt khoảng 3000 con thì tổng chi phí khoảng 1.5 tỷ đồng, trong đó chi phí xây dựng chuồng trại chiếm 20%, chi phí mua con giống chiếm 40%, chi phí trang thiết bị và thức ăn khoảng 20%, chi phí cho nhân lực và quản lý chiếm 10%, còn lại là chi phí khác bao gồm cả chi phí chăm sóc và phòng, chống bệnh cho cá sấu.

Trên thị trường hiện nay, cá sấu nuôi chủ yếu để lấy da sản xuất các mặt hàng thời trang và lấy thịt, thường thông qua thương lái để xuất khẩu da hoặc nguyên con. Cá sấu nuôi trong thời gian từ 17 – 18 tháng, đạt trọng lượng 25 – 30kg/con là có thể xuất bán. Trên thế giới, da cá sấu sản xuất thành các mặt hàng thời trang, quà lưu niệm rất được ưa chuộng; thịt cá sấu có lượng đạm cao 21-22%, lượng mỡ rất thấp 1-1,5%, là một trong những món ăn đặc sản ở một số nước, trong đó có Việt Nam; ngoài ra một số nước còn nuôi cá sấu để kinh doanh du lịch, điển hình như Thái Lan.

Nhiều nông dân, người kinh doanh chuồng trại trở nên khá giả, giàu có với mô hình nuôi cá sấu hiệu quả. Để đạt được thành công với mô hình nuôi cá sấu, cần có thời gian tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm cũng như chuẩn bị nguồn kinh phí đầu tư ban đầu. Các địa phương có điều kiện thuận lợi để phát triển mô hình nuôi cá sấu cần mở rộng mô hình, mở các lớp học hướng dẫn người dân thực hiện mô hình nuôi cá sấu, cách chăm sóc và phòng ngừa bệnh để nâng cao đời sống người dân, phát triển kinh tế địa phương./.