Tìm hiểu về loài cá sấu

Tìm hiểu về cá sấu

Cá sấu là loài thuộc họ Crocodylidae, bộ Crocodilia (bộ Cá sấu), bao gồm cá sấu (họ Crocodylidae), cá sấu mõm ngắn (chi Alligator, họ Alligatoridae) và cá sấu Caiman (các chi Caiman, Melanosuchus, Paleosuchus, cùng họ Alligatoridae) và cá sấu sông Hằng (họ Gavialidae). Cá sấu là động vật bò sát lớn ưa thích môi trường nước, chúng sống ở khu vực nhiệt đới của châu Phi, châu Á, Bắc Mỹ, Nam Mỹ và châu Đại Dương. Cá sấu có xu hướng sinh sống ở những vùng sông và hồ có nước chảy chậm, thức ăn của chúng khá đa dạng, chủ yếu là động vật có vú, cá. Một số loài cá sấu cửa sông ở nước Úc và các hòn đảo trên Thái Bình Dương có khả năng bơi rất xa ngoài biển.

Cá sấu trong thiên nhiên được bảo vệ ở một số khu vực bảo tồn trên thế giới, nhưng chúng cũng được nuôi vì mục đích thương mại. Da cá sấu được làm túi, ủng, ví, thắt lưng, trong khi thịt cá sấu được coi là đặc sản đối với những người sành ăn. Các loài cá sấu có giá trị thương mại chủ yếu là cá sấu nước mặn và cá sấu sông Nin, trong khi đó cá sấu Xiêm cũng được nuôi nhiều ở châu Á.

1. Tim cá sấu có mấy ngăn?

Cá sấu có quan hệ họ hàng gần với chim và khủng long hơn so với các loài động vật lưỡng cư khác. Cá sấu được đánh giá là động vật cao cấp nhất trong tất cả các loài bò sát, sinh trứng. Cá sấu có tim 4 ngăn, cơ hoành và vỏ não, đặc điểm này khiến cá sấu được đánh giá là tiến hóa hơn những loài lưỡng cư khác.

2. Cá sấu ăn gì?

Cá sấu là động vật ăn thịt và là loài săn mồi cừ khôi với bộ răng sắc bén có thể nghiền nát con mồi trong chốc lát.

3. Cá sấu bơi được là nhờ đâu?

Thân thể chúng thuôn dài giúp bơi nhanh hơn, khi bơi chúng ép sát chân vào người để giảm sức cản của nước. Chân cá sấu có màng, không phải dùng quạt nước mà để sử dụng cho những cử động nhanh đột ngột hoặc lúc bắt đầu bơi, chân có màng còn giúp cá sấu có lợi thế ở những chỗ nước nông, nơi mà các con vật trên cạn thường qua lại. Đuôi của cá sấu rất khỏe, có thể giúp nó bơi với vận tốc 32 km/h. Trong môi trường trên cạn, cá sấu có thể di chuyển với vận tốc tối đa 18 km/h trong một khoảng cách ngắn.

Cá sấu có quai hàm cực khỏe và bộ răng sắc nhọn để xé thịt, tất cả những con cá sấu lớn cũng có vuốt sắc và khỏe. Cá sấu là những kẻ đi săn kiểu mai phục, chúng chờ đợi cho cá hay động vật sống trên đất liền đến gần, sau đó tấn công chớp nhoáng. Sau khi dùng cú đớp trời giáng của mình, con cá sấu kéo con mồi xuống con sông để nhấn chìm tới ngạt thở. Sau đó, để xé mồi, nó ngoạm chặt miếng thịt rồi xoay người nhiều vòng để dứt thịt ra. Là động vật ăn thịt có máu lạnh, chúng có thể sống nhiều ngày không có thức ăn. Mặc dù có vẻ ngoài chậm chạp, nhưng cá sấu là những kẻ săn mồi thượng hạng trong môi trường của chúng, và người ta còn thấy một số loài cá sấu dám tấn công và giết cả sư tử, động vật móng guốc lớn và thậm chí cả cá mập. 

Một số loài cá sấu có thể dài từ 5 - 6 mét và nặng khoảng 1.200 kg, tuy nhiên, lúc mới sinh ra cá sấu chỉ khoảng 20 cm. Cá sấu nước mặn là loài cá sấu lớn nhất thế giới sống ở Bắc Úc và Đông Nam Á. Theo một số nhà khoa học, cá sấu không có khả năng vượt qua kích thước 8,64 m. Những loài cá sấu lớn có thể rất nguy hiểm đối với các loài động vật cũng như con người. Cá sấu cửa sông và cá sấu sông Nin là những loài nguy hiểm nhất, gây ra cái chết của nhiều người ở các khu vực Đông Nam Á và châu Phi. Cá sấu mõm ngắn và cá sấu caiman đen cũng cũng là loài rất nguy hiểm đối với con người.

Cá sấu là loài có tuổi thọ cao, trong khoảng từ 30 đến 70 năm, có một số cá thể cá sấu có tuổi thọ lên đến hơn 100 năm, được ghi nhận ở các vườn thú trên thế giới.

Cá sấu có lưỡi không là một thắc mắc của nhiều người vì khi nhìn hầu như không thấy lưỡi cá sấu. Thực tế, cá sấu có lưỡi, lưỡi nằm gọn trong quai hàm dưới, là dạng lưỡi hất, sẽ nâng lên khi cá sấu ăn để đưa thức ăn vào thực quản. Lưỡi cá sấu nằm gọn bên trọng quai hàm dưới và chỉ nâng lên hạ xuống chứ không di chuyển theo hướng khác nên rất khó nhận biết. Cá sấu có thính giác và khứu giác vô cùng nhạy bén; mũi nằm phía trước hàm và nhô cao khỏi mặt nước cho phép cá sấu đánh hơi tìm kiếm con mồi trong khi thính giác giúp loài vật này nghe rõ cả ở dưới nước.

Thức ăn của cá sấu là những loài sống trên mặt đất và ở dưới nước như cá, chim, động vật có vú hay thậm chí là những con cá sấu nhỏ hơn. Đối với những động vật sống trên mặt đất, cá sấu sẽ tìm cơ hội tấn công chúng khi chúng tới uống nước sát mép sông. Đa phần cú tấn công của cá sấu nhằm vào những tử huyệt của con mồi, trước khi kéo con mồi xuống nước ăn thịt. Do cấu tạo của hàm không cho phép cá sấu thực hiện việc nhai nên chúng thường xé thịt con mồi thành từng mảng và nuốt chửng. Với chiếc dạ dày được ví cứng như sắt, cá sấu nuốt thêm cả đá để hỗ trợ việc nghiền nát thức ăn vốn đã được nuốt chửng.

Quá trình trao đổi chất của cá sấu diễn ra rất chậm khiến chúng có thể tồn tại trong nhiều tháng mà không cần thức ăn. Điều này giúp cá sấu thích nghi với thời tiết khắc nghiệt ở những vùng nhiệt đới trong những tháng khô hạn.

Cá sấu khỏe và có sức đề kháng rất tốt, những vết thương nặng không khiến cá sấu tử vong vì cơ thể cá sấu có khả năng ngăn chặn quá trình bị nhiễm trùng hay bệnh tật nặng và có khả năng tự làm lành vết thương khá nhanh.

Cá sấu là loài động vật biến nhiệt nhưng có khả năng chịu đựng những môi trường thời tiết khắc nghiệt, trong môi trường nước lạnh hay đóng băng, cá sấu sẽ giữ cho mũi nhô lên khỏi mặt nước để hô hấp, sống trong tình trạng cơ thể bị đóng băng và điều chỉnh lượng ôxy cung cấp cho cơ thể.

Cá sấu có khả năng phát hiện con mồi từ xa nhờ một cơ quan cảm biến nằm trên da cho phép chúng phát hiện ra sự thay đổi rung động trong nước. Cơ quan này cũng chính là bộ phận giúp cá sấu cảm nhận được sự thay đổi trong môi trường sống của mình dù là nhỏ nhất như nhiệt độ hay thành phần của nước.

Các loài cá sấu ở Việt Nam, hiện có 3 loài cá sấu được nuôi phổ biến là cá sấu nước lợ (cá sấu hoa, sấu lửa - crodylus prosus), cá sấu nước ngọt (cá sấu Xiêm - crodylus siamensis) và cá sấu Cuba (crodylus thombifer).

Loài cá sấu có kích thước lớn nhất là loài sống ở nước mặn (còn gọi là crocodylus porosus), đã được các nhà khoa học tìm thấy ở Ấn Độ, Bắc Australia và Fiji. Loài cá sấu này có chiều dài tới 7m với trọng lượng 1 tấn, trong khi với độ dài 5m, trọng lượng của chúng chỉ đạt có 0, 5 tấn. Tuy nhiên, trứng của loài cá sấu này có kích thước nhỏ bằng trứng ngỗng.

Loài cá sấu nhỏ nhất được ghi nhận là loài cá sấu lùn (osteolaemus tetraspis) ở Trung Phi, có chiều dài tối đa chỉ đạt 1,9 m. Đây là loài cá sấu có thói quen sống nhiều trên cạn hơn so với các loài khác. Cơ thể của cá sấu lùn có màu đen với lớp da cứng như một tấm giáp giúp bảo vệ cơ thể cũng như thích nghi với thời tiết khắc nghiệt, nhất là vào mùa khô hạn. 

Ngoài ra, theo hình dáng hoặc địa lý, một số loài cá sấu cũng được nhiều người biết đến. Điển hình như cá sấu hỏa tiễn hay còn gọi là cá sấu mỏ vịt. Cá sấu hỏa tiễn là tên một dòng cá sấu mõm dài nổi tiếng ở vùng nước ngọt ở khu vực Bắc Mỹ. Cá sấu hỏa tiễn có thể sống được ở nhiều môi trường sống đa dạng với độ mặn khác nhau, từ hồ nước ngọt cho đến đầm lầy, vùng nước lợ, vùng cửa sông và vùng vịnh. Cái tên hỏa tiễn được đặt cho loài cá sấu này bởi thân hình giống như những quả ngư lôi với bộ vảy màu ô liu hoặc nâu sẫm, phần da bụng có màu xám trắng, trên thân và vây xuất hiện các đốm đen nhỏ. Điểm nổi bật nhất của sấu hỏa tiễn chính là hàm răng dài và sắc nhọn, được xem là vũ khí tấn công chính, giúp cá sấu hỏa tiễn có thể khống chế và xử lý con mồi một cách nhanh gọn.

Tuy được gọi là cá sấu nhưng cá sấu hỏa tiễn thuộc họ cá săn mồi, có hình dáng mình cá và các vây, đuôi như cá, bơi trong nước chứ không có chi và có khả năng đi trên cạn như các loài cá sấu khác.

Theo vị trí địa lý thì cá sấu Ấn Độ cũng là loài được nhiều người biết đến. Cá sấu Ấn Độ hay cá sấu sông Hằng, tên khoa học Gavialis gangeticus, là một loài thuộc họ Cá sấu Ấn Độ. Đây là một trong ba loài cá sấu bản địa lục địa Ấn Độ cùng với cá sấu đầm lầy và cá sấu cửa sông. Cá sấu Ấn Độ đã từng phát triển mạnh trong tất cả các hệ thống sông chính của tiểu lục địa Ấn Độ, vươn qua các con sông phía bắc của nó từ sông Ấn ở Pakistan qua vùng ngập sông Hằng đến sông Irrawaddy - Myanma. Hiện số lượng cá thể cá sấu Ấn Độ còn rất ít, thuộc loài cực kỳ nguy cấp đang được bảo tồn ở một số khu vực.

Bên cạnh đó còn có cá sấu Dương Tử cũng là loài cá sấu được biết nhiều trên thế giới. Cá sấu Dương Tử có tên khoa học Alligator scinensis, là một loài bò sát họ cá sấu. Chúng có nguồn gốc từ miền đông Trung Quốc. Cá sấu Dương Tử có thể đạt đến chiều dài 220 cm, nhưng đa số là từ 150 đến 180 cm. Cá thể đực thường to và nặng hơn cá thể cái. Lớp da chủ yếu có màu vàng xám, phần trên lưng và đuôi có vệt sẫm màu. Cá sấu Dương Tử có bốn chi ngắn và khỏe, mỗi bàn chân có năm móng. Phần đuôi có tác dụng như bánh lái khi bơi. Cá sấu Dương Tử sống ở cửa Sông Trường Giang và các sông lân cận bờ biển Trung Quốc thuộc các tỉnh An Huy, Chiết Giang và Giang Tô. Do môi trường sống ngày càng bị thu hẹp, cùng với việc bị săn bắt để lấy da làm hàng thời trang, đồ lưu niệm và lấy thịt nên hiện nay cá sấu Dương Tử đang đứng trước nguy cơ đe dọa tuyệt chủng, được đưa vào sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế./.